Fonte: Viento Sur
* Mikel de la Fuente
Tradución ao galego: Alberte Cid Garcia
A práctica totalidade das enquisas apostan pola vitoria electoral do PSOE. Varias das mesmas prevén que poderá alcanzar a maioría necesaria para investir ao seu candidato Pedro Sánchez mediante un acordo, cunha de entre dúas perspectivas contrapostas. A primeira con Unidas Podemos e todos ou parte dos partidos ERC e Junts per Catalunya e os vascos do PNV e EH Bildu; a segunda con Cidadáns (C´s). A campaña electoral do PSOE baséase en afirmar a necesidade de derrotar ao bloque reaccionario e de equiparar aos seus tres compoñentes, dos que se di que forman unha soa dereita aínda que vaian con tres siglas. Como dixo Jaime Pastor, a competencia entre elas non impide que compartan un mesmo proxecto de nacionalismo español recentralizador e uniformizador, neoconservadurismo patriarcal e xenófobo e neoliberalismo austeritario. C´s, pola súa banda, dixo un día si e outro tamén que o seu obxectivo é botar a Pedro Sánchez e para iso afirmou que contan co PP, omitindo desvergonzadamente que tamén seríanlles necesarios -e aceptarían, como en Andalucía- os votos de VOX.
Con todo, non é descartable que “se dan os números” a opción gobernamental que se impoña sexa a dun acordo PSOE-C´s. En canto ao PSOE, non só porque algún dos seus principais dirixentes afirmou hai xa unhas semanas que esa podía ser a mellor opción senón pola presión dunha parte importante dos seus baróns que se opoñen radicalmente a calquera acordo con Unidas Podemos e con quen “queren romper España” e defenden propostas socioliberais e centralistas. C´s mostrou repetidamente que pode cambiar de posición facilmente se iso lle permite alcanzar cotas de poder e pode considerar que ten graves riscos de descomposición se queda afastada do poder e se afasta a perspectiva de lograr a hexemonía na dereita.
Ademais dos aspectos internos aos partidos, a opción do PSOE-C´s para formar goberno é a preferible polo IBEX 35. Pensan que a alternativa do bloque reaccionario pode provocar reaccións nacionais, feministas, ecoloxistas e anti-austeridade moi estendidas e a do PSOE apoiado por Unidas Podemos (ou coa súa integración no goberno?) e nacionalistas de diverso tipo pode atentar contra os seus intereses de clase. Confían en que o PSOE e Cidadáns manterían o esencial da reforma laboral e dunha fiscalidade moi favorable para os altos ingresos e as rendas do capital. Malia que o programa electoral do PSOE contén elementos progresivos, gran parte dos mesmos teñen un importante grado de inconcreción e, sobre todo, o PSOE ten unha ampla traxectoria de programas e promesas incumpridas. Tanto ese programa como as medidas sociais adoptadas polo goberno Sánchez producíronse para ampliar a súa base electoral e poden esquecerse unha vez obtida unha situación “máis confortable”, sobre todo, se como sinalan os economistas críticos, repunta a crise económica [1], cando máis necesaria é a firmeza na defensa das conquistas sociais.
A súa declaración de que o obxectivo da súa campaña é “gañar a batalla do voto centrado, moderado, sensato e moderno”, ratifica esa desconfianza. Ante o risco de conformación dun goberno deste tipo, parece interesante analizar as propostas de ambos os dous partidos en materia laboral, de pensións e fiscais.
Laborais, mantemento da flexibilidade pro-empresarial
Pedro Sánchez prometeu que derrogaría a reforma de 2012. Nin sequera suscitouse a derrogación da [reforma laboral] de 2010 aprobada por un goberno do seu partido, baseada en principios moi similares á do PP. Unha vez instalado no goberno rebaixouse a anulación a “as medidas máis restritivas” da do ano 2012, que agora se reitera. O goberno Sánchez utilizou como pretexto para non derrogala que só dispoñía de 84 deputados. Pero con eses mesmos deputados aprobou decretos leis que foron validados posteriormente polo Congreso. Se houbese vontade de derrogala puido presentar unha proposta e chamar aos sindicatos e movementos sociais a mobilizáranse para esixir a súa aprobación e obrigar a “retratarse” a quen se opuxesen. Parece claro que as verdadeiras razóns están noutro lado, na forte oposición a esa medida da patronal e as súas organizacións, que seguen a beneficiarse dunha lexislación feita á súa medida, que lles permite contratar e despedir como queren, despedir con indemnizacións cada vez máis baixas, establecer a prioridade dos convenios de empresa sobre os sectoriais e non aplicarlles por motivos moi amplos e un longo etcétera, tal como se pode apreciar no artigo de Antonio Baylos.
Tralo aumento de 2019 do salario mínimo non se concreta máis aló do aumento “gradual” do mesmo para cumprir o obxectivo da Carta Social Europea e segue manténdose unha gran distancia co doutros Estados europeos. A equiparación salarial no sector público limítase ás Forzas e Corpos de Seguridade do Estado, obviar ao resto das empregadas e empregados públicos. Tamén se propón a “mellora das retribucións do persoal militar”. Parece evidente que o PSOE é moi sensible á presión de sindicatos e agrupacións de extrema dereita como Jusapol e da xerarquía militar, o que vai contar co pleno apoio do PP, C´s e Vox.
C´s propón que todos os contratos sexan indefinidos, salvo os de cobertura de substitucións e os de formación. En lugar de regras que penalicen os despedimentos, suscita a concesión de bonificacións ás empresas que despidan menos e manteñan persoais máis estables en cada sector. No programa non se pronuncian sobre a contía das indemnizacións de despedimento, pero á vista da súa traxectoria sobre esta materia é indubidable que se acomodará ás pretensións das organizacións patronais, que queren prolongar a carreira continuada cara á baixa das mesmas, así como por unha flexibilización das causas de despedimento. Así, nunha presentación aos partidos ante as eleccións xerais, o Círculo de Empresarios reclamou reducir o custo do despedimento para os traballadores fixos (agora 20 días se é obxectivo e 33 se é improcedente en función do ano da sinatura) e equiparar as indemnizacións por despedimento de contratos temporais e indefinidos en 18 días por ano traballado.
En relación coa economía dixital, o programa asume a iniciativa da patronal do sector, de adaptar a normativa laboral ás novas realidades da economía dixital para asegurar a protección social dos traballadores e incorporar a flexibilidade que require esa economía. Na patronal Adigital encádranse as plataformas de reparto tales como Deliveroo e Glovo, cuxo modelo laboral foi cuestionado polos tribunais de xustiza en varios países europeos, incluído o Estado español, en sentenzas que consideraron fraudulenta a utilización da figura do traballo independente e cuxa problemática foi analizado nesta web por Josépha Dirringer.
Pensións e financiamento da seguridade social, moi insuficientes
En materia de pensións a única concreción positiva existente no programa do PSOE é a fixación da súa revalorización conforme á evolución da inflación, pero non inclúe a recuperación da perda de poder adquisitivo do período de conxelacións da crise. Cun deseño “compartido cos interlocutores sociais” mantense o factor de sostibilidade, co evidente obxectivo de recortar a contía das pensións. A redución da fenda de xénero das pensións, moito máis elevada que a salarial (a primeira alcanzaba o 33,8% no 2016 fronte ao 14,2% a segunda), se despacha nunha liña, sen referencia ningunha a medidas evidentes –ademais das salariais– que a rebaixarían, tales como, entre outras, dar carácter retroactivo ás recargas nas pensións das mulleres por fillas e fillos e concedelas desde o primeiro fillo/a ou a anulación da medida que reduce, a efectos do cálculo da pensión, ao 50% da base mínima a partir do cuarto ano nos períodos sen cotización e que afecta en gran medidas ás mulleres, tal como analicei aquí. Ningunha mención a deixar sen efecto a reforma do goberno de Rodríguez Zapatero (Lei 27/2011) cuxo impacto é maior que a do PP de 2013.
Os recortes de 2011 e 2013 están desacelerando o aumento do gasto en pensións, que no esencial débese ao aumento do número de pensionistas, e reducido a contía das pensións iniciais. Malia o anterior, a baixa dos ingresos por cotizacións debida á caída salarial (só compensada debilmente polo novo salario mínimo de 2019 e o aumento dos topes máximos de cotización o 7% no 2019) e medidas tales como as subvencións de cotizacións ás contratacións laborais, está dando lugar a uns déficits superiores aos 18 mil millóns de euros anuais.
Para facer fronte a estes déficits, as propostas do PSOE mantéñense nunha absoluta vaguidade: establecerase “unha senda de cinco anos para superar e eliminar o déficit do sistema de Seguridade Social a través da adopción dun conxunto de medidas que garantan a sostibilidade financeira de longo prazo do sistema”; anúnciase que as cotizacións “soporten os gastos de natureza contributiva”… o que xa está en vigor de 2013. Non se considera aumentar novamente o tope máximo de cotización, que segue deixando sen cotizar a unha parte importante dos salarios máis elevados (só en Comunidade Autónoma Vasca estimouse polo movemento de pensionistas que cen mil persoas asalariadas perciben salarios que superan ese tope). Ese aumento podería ir acompañado dun aumento, en menor contía, do tope máximo de pensións, xa que as persoas de salarios máis elevados benefícianse comparativamente de ter itinerarios laborais máis estables e unha esperanza de vida maior que as de salarios máis baixos e, polo tanto, de máis duración no cobro das pensións. Dito o anterior, un certo incremento pode ser razoable para compensar a redución do salario polo maior desconto da cotización, evitando así a presión cara ás pensións privadas dos salarios máis elevados. Esta medida proporcionaría ingresos máis elevados de contado mentres que o aumento do gasto que se producise, ademais de máis reducido no caso de ser máis baixo o aumento do tope, se dilataría no tempo dado o acceso progresivo á xubilación das persoas concernidas.
Dise que aumentará progresivamente a achega do Estado para facer fronte ao acceso á xubilación da xeración do baby boom, a partir de 2030-35. O Fondo de Reserva das pensións estaba previsto para “suavizar” o aumento do gasto por mor dese proceso, pero a caída dos ingresos deu lugar ao esgotamento do mesmo. A iso contribuíron as reformas laborais de 2010 e 2012, ao debilitar a negociación colectiva sectorial e flexibilizar ao máximo as relacións laborais e con iso provocar unha enorme caída salarial. Esa situación esixe claramente aumentar os ingresos, pero o PSOE non contempla eliminar esas reformas para favorecer o aumento dos salarios, nin aumentar as cotizacións empresariais, cuxos tipos mantéñense constantes desde hai moitos anos.
Pola súa banda, C´s propón reducir máis aínda os ingresos do sistema da seguridade social, ao ampliar desde un a dous anos a tarifa plana dos autónomos (60 euros/mes) e eximirlles do pagamento de cotas nos dous anos seguintes á paternidade/maternidade, así como cando teñan ingresos inferiores ao salario mínimo. Tamén se inclúe a bonificación ao 100% das cotizacións empresariais –non as correspondentes ao traballador ou traballadora e que se deducen do seu salario– durante unha incapacidade temporal por causas relacionadas co embarazo ou parto e durante o goce dos permisos por maternidade e paternidade. Varios dos beneficios que se propoñen para os autónomos aplícanse con independencia dos seus ingresos, frecuentemente pouco controlados, e de que teñan ou non traballadores/as asalariados/as que traballen para eles ou traballen en exclusiva ou maioritariamente para un empregador e son congruentes coa posición de C´s de favorecer o “emprendedurismo”.
Agás esta redución dos ingresos, as propostas de C´s sobre pensións son inexistentes, salvo a de revalorización periódica… sempre que sexa compatible coa sostibilidade do sistema. Como a entenden pódese apreciar polo seu abstención na validación do Decreto lei que acordou a subida do 1,6% para o 2019. O que si contempla o seu programa é a compatibilidade entre a realización dun traballo asalariado e a percepción ao 100% da pensión de xubilación. Baixo unha forma aparentemente atractiva ocúltase que é unha maneira de obrigar ás persoas xubiladas a traballar para complementar unhas pensións de contía cada vez máis reducida se queren manter un nivel de vida decente. Esa compatibilidade contribuiría a crear un mercado de traballo específico para as xubiladas e xubilados, como xa ocorre no Reino Unido e Estados Unidos. Tal como sucede nestes países concretaríase sobre todo mediante contratos a tempo parcial que farían a ponte entre o traballo a tempo completo e a xubilación íntegra.
É probable que un goberno PSOE-C´s sexa moi “sensible” ás reivindicacións patronais de reducir o gasto en pensións e, en todo caso, baixar as súas achegas. Así se manifestou o Círculo de Empresarios que reclamou hai unhas semanas unha redución das cotizacións sociais a cargo dos empresarios (23,6%), elevando a dos traballadores (4,7%), para que estea máis “proporcionada”.
Fiscais, suxeitas á disciplina da UE
A posición do PSOE en materia de fiscalidade baséase en avanzar “cara ao saneamento das contas públicas, a redución do déficit e a débeda e a sostibilidade fiscal de medio prazo”. Recoñece que a mellora da competitividade da economía española e os elevados beneficios das empresas durante os últimos anos debéronse, en gran medida, a salarios moi baixos e empregos moi precarios, favorecidos pola reforma laboral do Goberno do PP, pero omiten a súa responsabilidade pola reforma laboral de 2010. Presentando de xeito pouco crible que é posible a cuadratura do círculo propón o aumento do gasto social en educación, sanidade, dependencia, infancia e vivendas en alugueiro para mozos, así como o fomento do investimento produtivo e a transición ecolóxica e infraestructuras e, á vez, a redución do déficit público e da débeda pública.
Propón medidas positivas, pero de escasa concreción, como a de reforzar a progresividade do sistema fiscal, a converxencia cara á media da recadación fiscal da Unión Europea –que na actualidade é inferior en máis de 6 puntos á media da UE– e o aumento da achega das grandes empresas e os contribuíntes de ingresos máis altos e de maiores patrimonios. Dise que a desigual tributación das rendas do capital e as do traballo deben ser melloradas de forma “equitativa”, pero non se propón a súa suxeición aos mesmos tipos impositivos. Por non ir moi cara atrás, a experiencia do xiro antisocial do goberno de Rodríguez Zapatero no 2010 cando conxelou as pensións, reduciu o soldo dos funcionarios e empregados públicos e o gasto nas prestacións contra a dependencia para cumprir cos diktats da Unión Europea e a aprobación exprés da reforma do art. 135 da Constitución que prioriza absolutamente os obxectivos de déficit e débeda públicos, mostra que a prioridade dos gobernos do PSOE é a de cumprir con eses obxectivos fixados pola Troika aínda que sexa ao prezo de aplicar políticas austericidas de recortes sociais e incumprir as súas promesas electorais.
C´s propón limitar ao 44% o tipo máximo do IRPF, fronte ao actual do 45% para as rendas superiores a 60.000 euros anuais, para “garantir que os impostos nunca sexan confiscatorios” (sic). Considerando que poden mellorar a súa posición electoral na “España baleirada”, queren reducir o 60% do IRPF “a todas as persoas que vivan en risco de despoboación”. Tamén propón deducións para familias con fillos e a bonificación ao 100% nos Impostos de Sucesións e Doazóns, de xeito que “Ninguén terá que renunciar nunca máis a unha herdanza por non poder pagar” ese imposto. Noutros moitos aspectos das políticas públicas, en lugar de establecer medidas imperativas para conseguir fins sociais opta polos incentivos fiscais a favor dos empresarios e propietarios. Por exemplo, mentres que critica os controis dos alugueiros das vivendas, di que o acceso á vivenda “a prezos alcanzables” favorecerase mediante a mellora deses incentivos. En correspondencia lóxica coa redución dos ingresos públicos e coa prioridade repetida con insistencia do saneamento fiscal, as propostas sociais son practicamente inexistentes e, as que existen, van dirixidas en boa parte aos empresarios. Así, mentres que non aprobaron o salario mínimo de 900 euros para 2019, a fin de combater a pobreza laboral os traballadores percibirían un “Complemento Salarial Garantido”. Iso permitiría desprazar aos orzamentos públicos, financiados mediante impostos pagos moi maioritariamente polas e os traballadores, a responsabilidade de que estes e estas perciban ingresos mínimos, mentres que os empresarios aumentan os seus beneficios pagando salarios moi baixos.
En definitiva, a posición débil do PSOE e a agresiva de C´s nesta materia contribúen a que o gasto social se financie a cargo da maioría traballadora, mentres que os ricos e as grandes empresas, mediante a enxeñaría financeira, a fraude e os paraísos fiscais apenas pagan impostos, dando lugar ao que Miguel Urbán cualificou como a revolta fiscal da nova aristocracia global.
* Mikel de la Fuente é profesor de Dereito do Traballo e membro da redacción de Viento Sur
[1] François Chesnais, en “De novo sobre o impasse económico histórico do capitalismo mundial”, Viento Sur, nº 163, salienta que a incapacidade da economía mundial para manter o crecemento económico durante máis de 10 anos despois do estoupido da crise de 2007-2008 “reflicte unha avaría do motor de acumulación a longo prazo”, polo que as crises vanse reproducir de forma periódica.
Responder